Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem

---

Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem

ul. M. Curie – Skłodowskiej 1

50-351 Wrocław

 

Legnica, 15 lutego 2021 r.

 

Szanowni Członkowie Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem!

 

W listopadzie 2020 roku oddziaływania związane z wydobyciem węgla brunatnego na międzynarodowym obszarze dorzecza Odry, a w szczególności oddziaływania na wody podziemne, zostały uznane za problem ponadregionalny. Zaktualizowana strategia rozwiązywania Istotnych Problemów Gospodarki Wodnej powinna zatem obejmować wspólne środki mitygujące negatywne oddziaływania górnictwa węgla brunatnego na wody do 2027 roku.

Dlatego zwracamy się do Państwa o uwzględnienie podczas najbliższego posiedzenia grupy roboczej G1, planowanego na 16-17.02.2021 r., niżej opisanych problemów.

 

1. Odwodnienia górnicze prowadzą do powstania rozległych lejów depresji i poważnie wpływają na hydrologię regionów wydobycia węgla brunatnego.
   • W otoczeniu odwadnianej kopalni węgla brunatnego obserwuje się obniżenie zwierciadła wód podziemnych, a w konsekwencji spadek przepływów i stanów wody w ciekach i zbiornikach wodnych oraz opadanie zwierciadła wody na obszarach podmokłych. W skrajnych sytuacjach dochodzi do ich wyschnięcia.
   • Znaczne obniżenie poziomu wód gruntowych wokół kopalń może wpłynąć na dostępność wody do celów komunalnych. Do takiej sytuacji doszło na terytorium Czech w sąsiedztwie kopalni Turów, a także w licznych miejscach na terenie Polski, m.in. w gminie Bogatynia gdzie w 2018 r. doszło do wyschnięcia ujęcia, czy w otoczeniu kopalni Tomisławice gdzie wysychają ujęcia i studnie (zlewnia Górnej Noteci, region wodny Warty).
   • Osiadanie gruntu w obrębie leja depresji kopalni w związku z obniżeniem się wód gruntowych może zagrażać stabilności budynków i trwałości infrastruktury np. drogowej.
   • Spadek poziomu wód gruntowych oraz wysychanie wód powierzchniowych i obszarów podmokłych prowadzą do licznych negatywnych zmian na obszarach chronionych m.in. w ramach sieci Natura 2000, międzynarodowych korytarzy ekologicznych, sieci obszarów mokradłowych Ramsar.
   • Negatywne skutki występują także na gruntach rolnych i leśnych. Przesuszenie i degradacja gleb w zasięgu oddziaływań kopalni prowadzą do pogorszenia stanu zdrowotnego lasów, zamierania drzew, obniżenia plonowania upraw i w rezultacie do strat gospodarczych.
2. Dopływ zanieczyszczeń z licznych zagłębi węglowych na terenie Polski i Niemiec może przekładać się na stan chemiczny i ekologiczny wód w międzynarodowym dorzeczu Odry.
   • Stan chemiczny Nysy Łużyckiej po niemieckiej stronie został sklasyfikowany jako „poniżej dobrego”, m.in. ze względu na wysokie stężenia rtęci. W wyniku kwaśnego drenażu górniczego w kopalniach węgla brunatnego położonych w zlewni tej rzeki może następować dalsze pogorszenie stanu wód, na skutek wzrostu stężeń m.in. siarczanów i metali ciężkich.
   • Kopalnie w zagłębiu konińskim są przyczyną zanieczyszczenia wód w zlewniach Noteci i Warty metalami ciężkimi: m.in. kadmem, rtęcią, arsenem, niklem, ołowiem, a także wysokimi stężeniami żelaza i manganu.
   • Kopalnie Bełchatów i Szczerców emitują do wód w zlewni Warty metale ciężkie: m.in. cynk, chrom, rtęć, ołów, kadm, arsen, nikiel, a także chlorki.
3. Zalewanie wyrobisk kopalń w Niemczech oraz w trzech zagłębiach węgla brunatnego w Polsce jest konieczne i powinno rozpocząć się jak najszybciej, aby wykorzystać dyspozycyjne zasoby wody, dopóki są one jeszcze dostępne. Jednak jeśli ten proces nie będzie odpowiednio skoordynowany, to spowoduje zmniejszenie przepływów w Warcie i Nysie Łużyckiej oraz wywoła konkurencję o wodę. Im później się rozpocznie, tym rywalizacja będzie większa.
   • Już w tej dekadzie dojdzie do zakończenia działalności i rozpoczęcia zalewania wyrobisk kopalń w zlewni Warty, w zagłębiu konińskim. Najpóźniej do końca następnej dekady zakończą działalność kopalnie w zagłębiu bełchatowskim (o największej kubaturze). W najbliższych dziesięcioleciach rozpocznie się także zalewanie wyrobisk po kopalniach węgla brunatnego w zlewni Nysy Łużyckiej, tj. w zagłębiu turoszowskim oraz na niemieckich Łużycach.
   • Obecnie zarówno Warta jak i Nysa Łużycka są zasilane wodami podziemnymi z odwodnień górniczych, które sztucznie zwiększają przepływy tych rzek. Z chwilą zakończenia odwodnień, przepływy w Warcie i Nysie Łużyckiej spadną, co wpłynie na przepływy w Odrze.
   • Postępująca zmiana klimatu będzie prowadzić do dalszego zmniejszania się dyspozycyjnych zasobów wód w dorzeczu Odry.  Już teraz są one niskie, szczególnie w regionie wodnym Warty, którego większość leży w strefie wysokiego zagrożenia suszą. Obecnie wiadomo, że zabraknie wody do rekultywacji kopalni Tomisławice - ostatniej kopalni w zagłębiu konińskim (zlewnia Górnej Noteci).
   • Zalewanie wyrobisk będzie trwało znacznie dłużej, niż zakładają oficjalne plany. Na przykład zalewanie kopalni Turów może trwać nawet ponad 100 lat, a nie, jak szacuje operator, 35-37 lat. Oprócz zwiększonego zapotrzebowania na wodę w tym okresie oznacza to również wydłużenie problemu kwaśnego drenażu górniczego.
   • Równoczesne, nieskoordynowane zalewanie wielu wyrobisk pogórniczych wodami z tej samej zlewni lub dorzecza spowoduje konkurencję o zasoby wodne i może zagrozić przepływom środowiskowym w rzekach międzynarodowego dorzecza Odry, tj. przede wszystkim Warcie i Nysie Łużyckiej. Skala tego problemu będzie narastać w miarę postępującej zmiany klimatu.
   • W konsekwencji m.in. pogorszy się stan ochrony cennych siedlisk na licznych obszarach Natura 2000 w dorzeczu Odry, a także zostanie ograniczony dostęp do wody dla rolnictwa.
   • W Polsce wciąż aktualne są plany budowy w zlewni Warty kopalni Złoczew, największej i najgłębszej kopalni w Europie. Nie zrezygnowano również całkowicie z planów budowy kopalni Ościsłowo. Każda z nich wpłynęłaby negatywnie na już  i tak deficytowy stan zasobów wód w zlewni Warty. Ich rekultywacja wymagałaby gigantycznych zasobów wody, które za kilkadziesiąt lat najprawdopodobniej nie będą dostępne.
   • Zasoby wodne na niemieckich Łużycach  są obecnie tak małe, że w styczniu 2021 r. parlament Brandenburgii wprowadził zakaz tworzenia dużych zbiorników pokopalnianych. Jednak w Polsce nie zrezygnowano całkowicie z planów eksploatacji leżącego przy granicy z Niemcami złoża Gubin.

Uważamy za niezwykle istotne, aby dla powyższych problemów zapewniono rozwiązania w przygotowywanej aktualizacji strategii rozwiązywania Istotnych Problemów Gospodarki Wodnej oraz projekcie Planu gospodarowania wodami na Międzynarodowym Obszarze Dorzecza Odry.

 

 

Sygnatariusze:

Fundacja “Rozwój TAK - Odkrywki NIE”

Fundacja Akcja Demokracja

Fundacja Frank Bold

Fundacja Greenpeace Polska

Fundacja Klinika Rządzenia

Fundacja Psubraty

Fundacja Strefa Zieleni

Fundacja WWF Polska

Fundacja Zielone Światło

Fundacja Zielonej Polityki “Zielony Instytut”

Stepnicka Organizacja Turystyczna

Stowarzyszenie “NIE kopalni odkrywkowej”

Stowarzyszenie Akcja Konin

Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Przyjezierze

Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA

Stowarzyszenie Klub Gaja

Stowarzyszenie Volans

Strajk dla Ziemi Łódź

Towarzystwo na rzecz Ziemi

Towarzystwo Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy

Zielone Wiadomości

Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć

Tomasz Aniśko, Poseł na Sejm RP

Andrzej Dąbek, Radny Gminy Ślesin

Andrzej Nowak, Wójt Gminy Kramsk

Wanda Radowska

Michał Sosiński

Elżbieta Stępień

---

⇑   Do góry strony